سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) ، خبرگزاری رسمی و اولین نهاد حرفه‌­ای گردآوری و انتشار خبر و عکس و تولید محصولات رسانه ­ای –  خبری در تاریخ ایران است. پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، خبرگزاری در راستای اهداف نظام نوپای جمهوری اسلامی ایران به بازتعریف رسالت خبری خود پرداخت و برپایه­ اهدافی چون انعکاس دستاوردهای انقلاب اسلامی و مخابره واقعیت­ های ایران و جهان به‌ ویژه کشورهای اسلامی فعالیت خود را ادامه و گسترش داد.

آغاز فعالیت

بنیان ایرنا در سال ۱۳۱۳ خورشیدی و با تأسیس «آژانس پارس» در چارچوب سازمانی وزارت امور خارجه و با هدف گردآوری، ترجمه و انتشار اخبار ایران و جهان گذارده شد. نزدیک به چهار دهه بعد، وزارتخانه‌ای با عنوان اطلاع رسانی فعالیت خود را در دولت وقت آغاز کرد و بدین ترتیب در سال ۱۳۴۲، آژانس پارس به «خبرگزاری پارس» با نام اختصاری پانا (PANA) تغییر نام داد. پیش از این، آژانس پارس برای مدتی به طور مشترک با رادیو فعالیت می کرد و تهیه‌کنندگی اخبار این رسانه را بر عهده داشت. پایه‌گذاری وزارتخانه «اطلاعات و جهانگردی» در سال ۱۳۵۳ سبب شد تا خبرگزاری پارس نیز از نظر تشکیلاتی دگرگونی‌هایی را تجربه کند. در این تغییرات، خبرگزاری پارس از اداره کل خبرگزاری به سازمان خبرگزاری تبدیل و به عنوان یک شرکت سهامی دولتی شناسایی شد و اساسنامه آن نیز با ۲۳ ماده و هفت تبصره به تصویب نمایندگان مجلس شورای ملی رسید. سه سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی یعنی در دی ماه ۱۳۶۰، با تصمیم نمایندگان مجلس شورای اسلامی، خبرگزاری پارس به خبرگزاری جمهوری اسلامی با نام اختصاری ایرنا (IRNA) تغییر نام داد و فصل تازه‌ای در فعالیت‌های این رسانه گشوده شد.

ایرنا، رسانه­ ای پویا و فعال در عرصه ملی و بین المللی

ایرنا در طول سال­های فعالیت خود، آینه ­ای شفاف برای بازتاب رخدادها و تحولات ایران و جهان و در حوزه خبررسانی کشور رسانه­ ای بی همتا بوده است. عکاسان خبرگزاری در طول چند دهه در متن رخدادهای خبرسازی چون وقوع انقلاب اسلامی، دفاع مقدس، انتخابات، حوادث طبیعی و … قرار داشته و رهاورد فعالیت حرفه­‌ای آنان در گنجینه­ ای غنی و بی نظیر از تصاویر و عکس های به یاد ماندنی به ثبت رسیده است. ایرنا نه فقط در فرایند خبرگزاری، که در پرورش و آموزش نیروهای کارآزموده این عرصه نیز پیشرو بوده است، تا جایی که بسیاری از خبرنگاران، عکاسان، گزارشگران، دبیران و سردبیران تعلیم یافته در ساختار آموزشی- عملی خبرگزاری جمهوری اسلامی، سال­ها بعد در قامت گردانندگان چرخ­ های فعالیت دیگر رسانه­‌های کشور ظاهر شده ­اند. خبرگزاری جمهوری اسلامی در عرصه بین‌ ­‌المللی نیز رسانه ­ای شناخته شده است و به عنوان بنگاه خبری مادر و ارگان رسمی دولت جمهوری اسلامی، مورد توجه دیگر بنگاه­ های خبری جهان قرار دارد. با توجه به جایگاه ایرنا، بخش مهمی از استنادهای رسانه­‌های داخلی و خارجی به رویدادهای ایران، منطقه و حتی جهان، موضع­ گیری­ های مسوولان و سیاست­ های رسمی کشور معطوف به خبرگزاری جمهوری اسلامی است. همچنین، نقاط درخشان کارنامه خبرگزاری و پیشتازی در اعلان و انتشار برخی اخبار مهم مانند خبر دستگیری «صدام حسین» دیکتاتور عراق (در ۲۳ آذرماه ۱۳۸۲ خورشیدی)، سبب شد جایگاه منطقه‌­ای و جهانی ایرنا در عرصه خبررسانی بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.

عضویت در سازمان ها و مجامع خبری بین­ المللی

گردآوری اخبار ایران و جهان از مهمترین کارکردها و وظایف خبرگزاری است. خبرگزاری از سال های نخستین فعالیت، همکاری­‌های خود با بنگاه های پرسابقه و مهم خبری بین المللی و منطقه‌­ای را آغاز کرد و در مسیر حرفه ­ای شدن گام برداشت. همکاری­ های ایرنا با خبرگزاری ­های جهان پس از انقلاب نیز ادامه یافت و توافقنامه‌­های مهمی بین ایرنا و دیگر خبرگزاری­ های مهم آسیایی و منطقه‌­ای به امضا رسید. این خبرگزاری افزون بر همکاری با طیف گسترده‌­ای از خبرگزاری­های مهم خارجی، عضو بسیاری از گروه­ها و ائتلاف­ های مهم رسانه ه­ای بین­­‌المللی است؛ “خبرگزاری بین المللی اسلامی” (IINA) وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی، “سازمان خبرگزاری­های آسیا- اقیانوس آرام” (OANA)، “ائتلاف خبرگزاری­ های غیر متعهد” (NANAP)، “خبرگزاری اکو”(ECONA)، “خبرگزاری اوپک” (OPECNA) و “ائتلاف خبرگزاری های دریای خزر” (ACSNA) از جمله گروه­ های رسانه­ ای است که ایرنا در آن حضور و نقشی فعال دارد.

فرایند تولید خبر در ایرنا

فرایند تهیه اخبار در ایرنا همچون بسیاری از خبرگزاری ­های حرفه­ ای توسط خبرنگاران، کارشناسان، عکاسان، دبیران، سردبیران و مدیران صورت می ­گیرد. افزون بر این، ایرنا در همه استان ها و شهرهای مهم کشور و برخی از کشورهای جهان، خبرنگارانی پویا دارد که تهیه محصولات خبری را بر عهده دارند. در این پیوند، سامانه­ ای زیر عنوان تحریریه خبر خبرگزاری جمهوری اسلامی در فضای مجازی، به عنوان شبکه ارتباطی و ابزار انتقال داده­ ها، اطلاعات و اخبار به کار گرفته می­ شود. به عبارت دیگر، فرایند تولید، ویرایش و انتشار خبر در بستر و چارچوب این سامانه صورت می­گیرد که برآیندی از آن را می ­توان در تارنمای خبرگزاری مشاهده کرد. پیش از سال ۱۳۷۶، اخبار ایرنا روی تلکس (دستگاه الکترونیکی ارتباط نوشتاری راه دور) برای مسوولان و دیگر رسانه­ ها قابل دسترسی بود. در حال حاضر دست ه­ای از اخبار از گروه عادی و قابل انتشار جدا و به اخبار ویژه تقسیم می­شوند که مخاطبان آن مسوولان کشور هستند.

تارنمای ایرنا در نخستین روزهای سال ۱۳۷۶، به عنوان یکی از اولین تارنماهای خبری فارسی زبان گشایش یافت. یکی دیگر از فعالیت های رسانه ای ایرنا، راه اندازی «ایرنا فیلم» در سال ۱۳۹۰ بود که به عنوان نخستین تارنمای اختصاصی فیلم خبری در ایران شناخته می شود.

پژوهش در ایرنا

افزون بر اطلاع‌­رسانی و انتشار خبر ، باید به فعالیت ­های پژوهشی خبرگزاری نیز اشاره کرد که بخش عمده آن در دفتر پژوهش و بررسی­ های خبری ایرنا صورت می ­گیرد. در این پیوند، بخشی از کارکردهای پژوهشی یاد شده در کنار تولیدات خبری که در اتاق خبر ایرنا سامان می­ یابد، روی تارنمای ایرنا برای بهره­ مندی عموم قابل دسترسی است. تهیه بولتن­ های پژوهشی، نمایه سازی روزنامه­ ها و نشریات، ایجاد بانک اطلاعاتی- خبری، انجام طرح­ های نظرسنجی و از همه مهمتر تحقیق، تفسیر و پژوهش در مورد طیف گسترده­ای از اخبار روز و نیز فرایندهای داخلی و خارجی در حوزه­ های گوناگون در زمره وظایف دفتر پژوهش ­ها و بررسی­ های خبری قرار دارد.

موسسات وابسته به ایرنا

دانشکده خبر

خبرگزاری جمهوری اسلامی برای تکمیل رسالت خبررسانی و آگاهی بخشی خود توجهی ویژه نیز به تربیت خبرنگاران کارآمد و حرفه ای داشته است. در این پیوند، «دانشکده خبر» به دلیل نیاز نظام رو به توسعه رسانه ای کشور و نبود رشته های تحصیلی خبرنگاری در مراکز آموزش عالی پایه گذاری شد و از سال ۱۳۷۶ پذیرش دانشجو برای آموزش و تربیت خبرنگاران، دبیران، سردبیران و عکاسان خبری رسانه ها را آغاز کرد.

موسسه «فرهنگی- مطبوعاتی ایران»

تاسیس موسسه «فرهنگی- مطبوعاتی ایران» در سال ۱۳۷۳ اقدامی در راستای تحقق اهداف رسانه ای سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی بود که ذیل صاحب امتیازی ایرنا صورت گرفت. ۲ سال پس از آغاز به کار «روزنامه ایران»، روزنامه «ایران سپید» به عنوان نخستین روزنامه به خط «بریل» ویژه نابینایان و کم بینایان در سال ۱۳۷۵ انتشار یافت تا پنجره تازه­ای رو به خبر برای آنان بگشاید. در ادامه، نیاز مخاطبان غیرفارسی زبان نیز سبب شد تا موسسه فرهنگی مطبوعاتی ایران روزنامه­ های «الوفاق» و «ایران دیلی» را به ترتیب به زبان های عربی و انگلیسی، از سال ۱۳۷۶ منتشر سازد. ایران ورزشی دیگر روزنامه زیر مجموعه موسسه فرهنگی مطبوعاتی ایران است که سال‌ ­ها در حوزه خبررسانی به ورزشکاران و ورزش دوستان خدمات ارائه می­دهد.

ایرنا و ۸۰ سال رسالت خبری

خبرگزاری جمهوری اسلامی بر پایه هشت دهه سابقه فعالیت حرفه­ ای در حوزه خبر و پژوهش، قطب مهم رسانه ­ای کشور به شمار می­ رود. ایرنا در طول دوره ­های گوناگون پس از انقلاب، با درک حساسیت­ های زمانی و مصالح عمومی کشور، همپای مردم و مسوولان به پیش رفته و به مقتضای هر دوره فعالیت­ های خود را سامان داده است. با گذشت سال­های نخستین انقلاب و آغاز جنگ تحمیلی، افزون بر دیگر مسوولیت­ های حرفه­ ای خبررسانی، پوشش رخدادهای جبهه نبرد علیه تجاوزگران به دستور کاری مهم برای رسانه رسمی کشور تبدیل شد. به این ترتیب، شمار زیادی از خبرنگاران، عکاسان و گزارشگران ایرنا در مناطق جنگی حضور یافتند تا به ثبت اخبار و واقعیت های این رخداد بزرگ بپردازند. تعداد قابل توجه شهیدان و جانبازان خبرگزاری در طول هشت سال دفاع مقدس، نمودی از حضور موثر و شجاعانه خبرنگاران ایرنا در جنگ برای جاودانه ساختن صحنه های فراموش نشدنی این رخداد مهم تاریخ کشور است. پس از سال­های جنگ، بایسته های بازسازی کشور سبب شد تا ایرنا به عنوان بازوی خبررسانی و تبلیغاتی دولت، گام در مسیر رسالتی تازه بگذارد. خبرگزاری جمهوری اسلامی همچنان که مقام معظم رهبری تعبیر کرده اند در سال­های گذشته به عنوان «نبض تپنده نظام» و بر پایه مصالح کشور و خواست و اراده مردم فعالیت های خود را سامان داده و در برهه­ های زمانی گوناگون چون جنبش مردمی اصلاح خواهی، خواست ملی برای استیفای حقوق هسته­ای و پویش اعتدال طلبی، نقش پیشرو و مسوولیت آگاهی بخشی خود را به­ طور حرفه ­ای و هدفمند به انجام رسانده است. کارکنان ایرنا رسالت خبررسانی و آگاهی بخشی به جامعه را با رعایت اصل امانت­داری، بی­طرفی، استقلال، راستگویی، همه سویه­ نگری و دوری گزیدن از منافع شخصی، گروهی و مآل اندیشی در دستور کار خود قرار داده اند. و در این پیوند، شعار «سرعت، صحت و دقت» به عنوان شعار خبرگزاری بر تارک پیشانی فعالیت خبری ایرنا نقش بست تا نشان دهنده اهداف سازمان باشد.

طراحی نشان واره (لوگو) ایرنا نیز بیانگر سیاست­ های خبری سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی است. در این نشان واره، نمادی از خانه خدا با نوار تلکس خبرگزاری با هم ترکیب شده تا کار ویژه خبررسانی حقیقت محور و خدامدارانه ایرنا را به تصویر کشد. در طول سال های گذشته، نوع فعالیت خبری بسیاری از خبرنگاران و کارکنان خبرگزاری با الهام از این نشان واره به پیش رفته است.

شهدای ایرنا

هفدهم مرداد ماه، سالروز شهادت خبرنگاری است که به چهره درخشان فعالیت ­های خبری ایرنا و جامعه خبرنگاری تبدیل شد. هفدهم مردادماه ۱۳۷۷، «محمود صارمی» مسوول دفتر خبرگزاری جمهوری اسلامی در مزارشریف افغانستان به دست گروه طالبان به شهادت رسید و این در حالی بود که صارمی تا آخرین لحظه های زندگی خود نیز از انجام وظایف و مسوولیت خبررسانی غافل نشد. به این ترتیب، سالروز این رخداد در تقویم ملی ایران، روز خبرنگار نامیده و در شناسنامه خبرگزاری جمهوری اسلامی به نقطه ای درخشان تبدیل شد.

در طول هشت سال دفاع مقدس، ۱۲ تن از خبرنگاران و عکاسان ایرنا به مقام والای شهادت و اسارت رسیدند. قافله شهیدان ایرنا، حتی پس از سال­های دفاع مقدس نیز متوقف نشد. شهادت «سپهدار ساجدی رییسی» خبرنگار و «سید مهدی میرافضلی» عکاس خبرگزاری جمهوری اسلامی ‎در پانزدهم آذرماه سال ۱۳۸۴ بر اثر سانحه سقوط هواپیمای سی-۱۳۰ ارتش جمهوری اسلامی ایران به مقصد چابهار – منطقه برگزاری رزمایش عاشقان ولایت- نشانگر حرکت روان این قافله بود.

ایرنا در کلام امام و رهبری

بیانات حضرت امام خمینی (ره) در جمع مدیران ایرنا

هفتم مهرماه سال ۱۳۶۱

حضرت امام خمینی (ره)، بنیانگذار فقید جمهوری اسلامی، روز هفتم مهرماه سال ۱۳۶۱ در جمع مدیران سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی فرمودند: آنچه در خبرگزاری­ ها مهم است کیفیت آن است ؛ زیرا هر کدام که به راستی و راستگویی نزدیکتر باشند، شوق انسان را به گوش دادن بیشتر می­ کنند.

در جمهوری اسلامی ، باید صادقانه تمامی اخبار و خصوصا مسائل مربوط به جنگ و نحوه برخورد دولت های بزرگ با ملت ایران ، برای مردم بازگو شود.

امروز کارهای ایران مورد توجه دنیا و خبرگزاری­ ها و مطبوعات و رادیوها و تلویزیون­هاست و همه آنها مراقب هستند که چیزی پیدا نموده و با اضافات و دروغ پردازی ها به جمهوری اسلامی صدمه وارد سازند و با مصاحبه­ های صد در صد دروغ با افراد مغرض یا اظهار نظرهای بی مورد درباره افراد، می­خواهند اذهان مردم را منحرف سازند و یکی از چیزهایی که روی آن زیاد تبلیغ می­کنند مسئله انقلاب و اسلام است چراکه مسلم است اگر اسلام رشد پیدا کند جلوی خائنین را می­گیرد و اگر ما می­گوییم که انقلاب باید صادر بشود ، یعنی اسلام باید در همه جا رشد پیدا کند و ما بنا نداریم در جایی دخالت نظامی کنیم .

من امیدوارم خبرگزاری جمهوری اسلامی به واسطه خصوصیتی که در آن هست ، رشد نموده و همه ما و شما در کارها خداوند را ناظر خود ببینیم و به اندازه مسئولیت تبلیغ نموده و تلاش ­های دشمنان را خنثی سازیم.

بیانات رهبر معظم انقلاب در جمع مدیران ایرنا

شانزدهم آذر ماه سال ۱۳۷۱

حضرت آیت الله خامنه ­ای رهبر معظم انقلاب اسلامی روز شانزدهم آذر ماه سال ۱۳۷۱ در دیدار مدیرعامل و مدیران سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی و مسئولان دفاتر نمایندگی این سازمان در سراسر کشور با ایشان ضمن رهنمودهایی بر لزوم استفاده صحیح از ابزار در خبر جهت سازندگی ملی و تحقق اهداف و آرمانهای اسلامی و انقلابی تاکید کردند.

مقام معظم رهبری در این دیدار از حرفه خبرنگاری به ­عنوان مسئولیت بسیار حساس و مهم و تعیین ­کننده یاد کردند و فرمودند: بخش عظیمی از تبلیغات جهانی در پوشش خبر انجام می­شود و امروز بسیاری از خبرگزاری ­ها و مراکز تولید و اشاعه ­ی خبر با نادیده گرفتن صدق و صحت خبر مسئولیت وجدانی خود را پایمال می­ کنند و آنچه را که تحت عنوان خبر به افکار عمومی ملت ها ارائه می­ دهند در حقیقت تفسیر برداشت و تحلیل از یک خبر در جهت مقاصد و مطامع استکبار جهانی است.

حضرت آیت الله خامنه­ ای به ترفندهای خبری و تبلیغاتی استکبار برای مشوه ساختن افکار مردم دنیا نسبت به اسلام مسلمانان و به­ ویژه جمهوری اسلامی ایران اشاره کردند و فرمودند: بنگاه های خبر پراکنی وابسته به صهیونیزم بین الملل با ترکیب خاص کلمات و تنظیم عبارات خبری به مقاصد و اهداف خود جامه ی عمل  می پوشاند و در قالب ارائه اخبار جهت دار طرف مقابل خود را خلع سلاح می کنند و امروز این روند با تاکید خاصی علیه جمهوری اسلامی ایران و ارزش های اعتقادی ملت های مسلمان در حال انجام است.

رهبر معظم انقلاب اسلامی ضرورت برنامه ریزی و آینده نگری خبرگزاری جمهوری اسلامی را در جهت مقابله هوشمندانه با ترفندها و توطئه ­های خبری و تبلیغاتی رسانه ­های ارتباط جمعی استکبار مورد تاکید قرار دادند و فرمودند: خبرگزاری جمهوری اسلامی باید ضربات تبلیغات و خبری دشمن را با سرعت و استفاده از همان سلاح و ابزار به دشمن برگرداند لذا انجام این مهم مستلزم برخوردار بودن خبرنگار و سردبیران خبرگزاری جمهوری اسلامی از بینش عمیق و نافذ آگاهی­ های سیاسی و نیز معلومات ادبی و فرهنگی است.

مقام معظم رهبری لزوم رعایت دقت، متانت، تعبیرات صحیح و محتوای مفید را در تنظیم و نگارش اخبار مورد تاکید قرار دادند و فرمودند: خبرگزاری جمهوری اسلامی به مانند نبض کشور و نظام اسلامی باید عمل کند و با حرکت دقیق و منظم خود اخبار صحیح  و با ارزش را از تحولات و رویدادهای داخلی و خارجی در اختیار مردم و مسئولان قرار دهد.