این همکار محجوب و پرکار گروه ایرنای عربی که اکنون ۱۲ سال سابقه کار دارد و کارشناسی ارشد خود را در رشته مترجمی زبان عربی دریافت کرده، کتاب «کتیبه ها» تالیف «سیدمحمد یوسف صدیق» استاد دانشگاه بنگال بنگلادش را در ۵۳۶ صفحه به فارسی برگردانده است؛ کتابی قطور در معرفی و شرح ۳۶۴ کتیبه اسلامی که عمدتا حوزه شبه قاره هند و جنوبشرقی آسیا را در بر می گیرد.
دکتر محمدعلی آذرشب استاد سرشناس دانشگاه تهران در حوزه ادبیات عرب که استاد راهنمای خانم لیلا موسی زاده در مقطع تحصیلی کارشناسی ارشد بوده و آنگونه که خانم موسی زاده می گوید، نقش اصلی را در تشویق او به ترجمه این کتاب به عنوان پایان نامه ایفا کرده است، در مقدمه کتاب، اهمیت آن را شرح داده و نوشته است:«... اغلب کتیبه ها به زبان عربی و باقی به زبان فارسی است و این نشان می دهد که هر دو این زبانها با دین و مذهب پیوند خورده و مردم شبه قاره هند به آن به دیده تقدس می نگرند. از طرفی دیگر، استفاده از زبانهای عربی و فارسی در این کتیبه ها از وحدت تمدنی جهان اسلام از طنجه در مراکش تا جاکارتا در اندونزی چنانچه مالک بن نبی می گوید، حکایت دارد.»
آذرشب اضافه کرده است:«خانم موسی زاده برای ترجمه این کتاب زحمت های فراوانی کشیده و از نظرات اساتید صاحبنظر ایرانی در خصوص برخی موارد مبهم مربوط به کتیبه ها و خطهای مختلفی که در این کتاب به آن اشاره شده است، استفاده کرد و اکنون ترجمه این کتاب به محققین و صاحبنظران و علاقمندان به گذشته و آینده تمدن اسلامی ارایه می شود.»
برای آشنایی با این اثر ارزشمند، پایگاه اطلاع رسانی روابط عمومی سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) با سرکار خانم موسی زاده گفت وگویی انجام داده است که آن را پیش رو دارید:
*خانم موسی زاده برای آشنایی همکاران، لطفا خودتان را بیشتر معرفی کنید.
موسی زاده: لیلا موسی زاده فرد هستم، در سال ۱۳۷۶ در رشته مترجمی عربی وارد دانشگاه اصفهان شدم. در همان دوران دانشجویی بهترین نمرات را در درس ترجمه می گرفتم و این به دلیل علاقه شخصی ام به نوشتن بود؛ فکر می کنم به دلیل همین علاقه تحصیل در رشته مترجمی انتخاب درستی بود و بر اساس آن سعی کرده ام در ترجمه که نوعی نویسندگی با چارچوبی خاص است، مهارت های بیشتری به دست آورم.
برای من نوشتن در قالب ترجمه، تجربه بسیار خوبی بوده است؛ می توانم بگویم همین علاقه به میزان زیادی مشوق تلاش بیشتر برای بهتر نوشتن بوده است به ویژه اینکه ترجمه کاری است که همواره نیاز به آموختن دارد.
*موضوع کتاب «کتیبه ها» چیست؟
موسی زاده: آقای یوسف صدیق نویسنده کتاب کتیبه ها، تعداد زیادی از کتیبه های اسلامی با مضامین دینی را در سرزمین هند و بنگال جمع آوری کرده است. بسیاری از این کتیبه ها مربوط به سردر مساجد و بقاع متبرکه هستند که طبعا مضمون دینی دارند و برخی دیگر سنگ نوشته ها و کتیبه هایی هستند که مربوط به دربار سلاطین و حاکمان آن سرزمین است و برخی دیگر نیز سنگ قبرهای بسیار قدیمی هستند.
جالب اینکه تعداد قابل توجهی از این کتیبه ها به زبان فارسی و یا به فارسی و عربی نوشته شده و مضامینی از اشعار فارسی را در خود جا داده است که بیانگر نفوذ و گسترش زبان فارسی در دربار سلاطین هند است.
نویسنده با جمع آوری بیش از ۳۰۰ کتبیه با خط نوشته های فارسی و عربی با مضمون اسلامی، کتاب کتیبه ها در سرزمین بنگال را به دو زبان انگلیسی و عربی نوشته است.
نسخه عربی این کتاب را انتشارات دار الفکر دمشق که از انتشارات معروف جهان عرب به شمار می آید، منتشر کرده است.
*آیا تاکنون آقای یوسف صدیق نویسنده کتاب را دیده اید؟ واکنش ایشان نسبت به ترجمه کتاب و اقدام شما چه بود؟
موسی زاده: در سال ۱۳۹۳همزمان با رونمایی کتاب کتیبه ها در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، با آقای یوسف صدیق ملاقات کردم. البته قبل از آن نیز در طول ترجمه با ایشان در ارتباط بودم و تصاویری را که از کتیبه ها در قالب یک مجموعه لوح فشرده گرد آورده بودند، برای من ارسال کردند.
با توجه به اینکه کتاب ایشان به دو زبان عربی و انگلیسی نوشته شده است، از ترجمه آن به یک زبان دیگر یا همان فارسی بسیار خوشحال بودند به ویژه اینکه ایشان یک نسخه از کتاب مزبور را به جناب آقای دکتر آذرشب استاد دانشگاه تهران هدیه کردند و به گفته ایشان این کتاب مرجع خوبی برای دانشجویان ایران شناسی و تاریخ به شمار می آید.
*فعالیت شما به عنوان مترجم خبری چه تاثیری در ترجمه این کتاب داشته است؟
موسی زاده: طبیعی است که ترجمه طیف گسترده ای از متون ادبی، سیاسی، اقتصادی، قضایی و.. را در برمی گیرد و اغلب مترجمان در یک رشته خاص تبحر دارند؛ به عنوان مثال در بیشتر موارد مترجم متون حقوقی فقط در همین زمینه فعالیت دارد حال آنکه به عنوان مترجم نمی توان فقط به کسب اطلاعات در یک رشته خاص اکتفا کرد، بلکه تبحر در ترجمه به منظور ارائه متنی روان به خواننده نیازمند به روز شدن اطلاعات در زمینه های مختلف و نه فقط یک بخش خاص است.
بنده نیز به عنوان مترجم خبر که به اقتضای فعالیت و حوزه کاری اغلب اخبار سیاسی و اقتصادی را ترجمه می کنم، ترجمه این کتاب را فرصت بسیار خوبی برای وارد شدن به یک حوزه جدید می دانستم به ویژه اینکه کتاب حاضر دایره ای از اطلاعات تاریخی و ادبی و نیز مذهبی را شامل می شود و به عنوان مثال در آن از برخی پادشاهان ایرانی و نوع حکمرانی و ارتباطات آنان با سرزمین های دور از جمله هند نام برده شده است بنابراین در طول ترجمه بارها و بارها ضرورت پیدا کرد به منابع دیگر از جمله منابع تاریخی و ادبی مراجعه کنم که این برای من فرصت خوبی برای افزایش معلومات و در نتیجه ارائه ترجمه ای درست تر و روان تر به شمار می آمد.
*آیا فکر می کنید مترجمان خبری می توانند مترجمان خوبی و یا نویسنده در حوزه کتاب باشند؟
موسی زاده: نوشتن بخش مهمی از کار یک خبرنگار است؛ چه نوشتن خبر و یا ترجمه، بنابراین یک خبرنگارخوب باید خوب بنویسد و خوب نوشتن همانطور که در بالا به آن اشاره کردم نیازمند تمرین و مطالعه است.
البته نوشتن و ترجمه کاری متفاوت از یکدیگر هستند به این معنی که در نوشتن آزادی عمل بیشتری وجود دارد اما در ترجمه باید امانتدار خوبی بود.
*کتاب شما یکی از قطورترین کتابها در شرایط امروز جامعه به شمار می رود، چرا سراغ آن رفتید؟
موسی زاده: زمانی که دکتر آذرشب از اساتید برجسته دانشگاه تهران که در رشته عربی صاحب نام هستند، ترجمه و نقد و بررسی این کتاب را به من پیشنهاد کردند، از ایشان فرصت خواستم متن کتاب را مطالعه و نتیجه را اعلام کنم به ویژه اینکه در نگاه اول علاقه ای به ترجمه این کتاب نداشتم.
متن اصلی کتاب کتیبه ها بیش از ۵۰۰ صفحه بود، هر چند با توجه به اینکه در هر صفحه تصاویری از کتیبه ها منتشر شده است، به نظر می رسد همین تصاویر حجمی از کتاب را به خود اختصاص داده و در نتیجه کار مترجم آسان تر شده باشد، اما مطابقت دادن تک تک این کتیبه ها با متن ترجمه شده و انتشار تصاویر کتیبه ها در محل صحیح، به زمان زیادی نیاز داشت.
از طرفی با توجه به اینکه ترجمه و نقد و بررسی کتاب مزبور برای کار پایان نامه بنده در نظر گرفته شده بود، محدودیت زمانی داشتم.
پیش از آن، موضوعات دیگری را برای کار پایان نامه که در ارتباط با کار خبرنگاری بود به دکتر آذر شب پیشنهاد داده بودم از جمله یک کتاب در مورد فعالیت حرفه ای خبرگزاری های معروف دنیا اما ایشان اصرار داشتند که کتاب دکتر یوسف صدیق را ترجمه کنم.
دکتر آذر شب اندکی قبل از اینکه ترجمه این کتاب را به بنده پیشنهاد کنند، رایزن فرهنگی سفارت ایران در سوریه بودند و طبعا ملاحظاتی را در ترجمه این کتاب در نظر داشتند از جمله اینکه کتاب مزبور یک مرجع در زمینه تاریخ و ایران شناسی به شمار می آید و از وحدت تمدن ایرانی اسلامی حکایت دارد و از سوی انتشارات دارالفکر دمشق منتشر شده بود که در جهان عرب صاحب شهرت و اعتبار است و ترجمه آن کار ارزشمندی خواهد شد.
همچنین مقدمه خانم دکتر اینماری شیمل استاد تمدن اسلامی دانشگاه هاروارد بر این کتاب نیز به نوبه خود حاکی از توجه این بانوی محقق بزرگ به کتاب محمد صدیق یوسف است.
در نهایت با در نظر گرفتن مسائل بالا ترجمه کتاب را آغاز کردم. در طول ترجمه بارها سوالاتی در مورد مسائل تاریخی به ویژه نام اماکنی که در سرزمین هند به آن اشاره شده بود، مطرح شد که برای اطمینان از صحت آن با نویسنده در ارتباط بودم و ایشان عکس کتیبه ها را در چند لوح فشرده با ذکر شماره تک تک کتیبه ها برایم ارسال کردند.
هر چند ابتدا تمایلی به ترجمه این کتاب نداشتم اما با شروع کار رفته رفته از اینکه ترجمه کتابی را برعهده گرفته بودم که مجموعه ای از اطلاعات ادبی، تاریخی و مذهبی را در اختیار خواننده قرار می داد، خوشحال بودم. در نهایت حاصل کار کتابی است که با عنوان کتیبه ها از سوی انتشارات کلک سیمین و با مقدمه ای از دکتر آذر شب به چاپ رسید.
*انتشار این کتاب ارزشمند را به سرکار عالی و همه علاقمندان به فرهنگ و تمدن ایرانی و اسلامی تبریک می گوییم و امیدواریم در آینده نزدیک شاهد انتشار و معرفی کتابهای دیگر شما و همه همکاران ارجمند باشیم.
*رع*۱۵۵۱
تاریخ انتشار: ۲۸ بهمن ۱۳۹۷ - ۰۹:۴۲
«لیلا موسی زاده» که بیش از یک دهه است به عنوان مترجم اخبار فارسی به عربی با سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) همکاری دارد، با نوشتن کتاب قطور «کتیبه ها» به جرگه مترجمان کتاب پیوسته است.