به گزارش روابط عمومی ایرنا، «محمد رستم پور» پژوهشگر معارف اسلامی و دکترای علوم سیاسی روزهای دوشنبه در سلسله گفتارهای مذهبی - فرهنگی فرازهایی از صحیفه سجادیه را بیان می کند.
در جلسات گذشته و در تشریح فرازهای دعای پنجم صحیفه سجادیه به بزرگی، قدر و منزلت وصف ناپذیر، هبه و تقرب الهی، نحسی روزگار و دور ماندن از خاذل های دنیوی و داعی به سمت خدا بودن، اشاره شد. مشروح این فرازها در هفت شماره و با عناوین "چرا باید دعا کنیم؟"، " قدر و منزلتی وصف ناپذیر"، "هبه ای بی انتها؛ فراتر از هبه های دنیوی"، "اطاعت و تقرب، منتهی ثروت و عزت الهی"، "چگونگی در امان ماندن از نحسی روزگار"، "دور ماندن از خاذل های دنیوی در سایه فضل الهی" و "داعی به سمت خدا باشید" در تارنمای روابط عمومی ایرنا منتشر شد.
اینکه بدگمانی به روزی و آرزوهای دراز، از آزمایش‌های الهی است و اینکه خداوند بر وعده‌اش سوگند یاد کرده که روزی دهنده اصلی و نهایی اوست از مهم ترین فرازهای دعای ۲۹ صحیفه سجادیه است که در ذیل می آید:
رزق و روزی فقط شامل لباس و خوراک نیست
حضرت سجاد(ع) این دعا را در وقتی که روزی بر ایشان تنگ می‌شد، به صورت مستمر می خواندند. از همین عنوان مفسران استفاده کرده اند که حضرت سجاد(ع) فقر و تنگی معیشت نداشتند و هر زمانی که اراده می کردند بسیاری از خزانه و ثروت های عالم در اختیار وی قرار می گرفت. بندهای این دعا کوتاه است و حضرت سریع سر اصل مطلب می رود. اما نکته حائز اهمیت این است که رزق فقط شامل معیشت های مادی مثل لباس و خوراک نیست، رزق اعم از همه این ها است، یعنی جایگاه و آبرویی که انسان بدست می آورد، سلامتی، صحت و عافیت، همه براساس روایات جزء رزق و روزی محسوب می شود.
نکته دیگر اینکه بهره مندی از حرام، شامل رزق نیست؛ بهره مندی های حلال، رزق است همان طور که براساس روایات و احادیث رزق شامل بهره مندی هایی است که خداوند طبق ساز و کارهایی معین کرده است. از سوی دیگر رزق فقط شامل بهره‌مندی‌های دنیوی نیست، بهره‌مندی‌های روحانی و معنوی را نیز شامل می شود مانند زیارت مرتب و مستمر حضرت سیدالشهدا، ایمان، خشوع قلبی، اشک جاری و ساری برای امام حسین(ع).
سوء ظن در وقت تنگی معیشت
در بند اول این دعا آمده است،"اللَّهُمَّ إِنَّک ابْتَلَیتَنَا فِی أَرْزَاقِنَا بِسُوءِ الظَّنِّ" حضرت می فرمایند؛ پروردگارا وقتی روزی من را تنگ می کنی؛ دچار سوء ظن به وعده هایت می شوم و این ما را دچار امتحان سخت می کند. "وَ فِی آجَالِنَا بِطُولِ الْأَمَلِ"؛ در این جا "الْأَمَلِ" به معنای آروزهای دراز است. این چه آزمایشی است که در موقع تنگی معیشت، دچار سوءظن می شویم؟ "حَتَّی الْتَمَسْنَا أَرْزَاقَک مِنْ عِنْدِ الْمَرْزُوقِینَ" وقتی ما را در سختی معیشت قرار می دهی، این آزمایش الهی است که التماس می کنیم و رزق و روزی را از کسانی که روزی‌خواراند، طلب می کنیم. التماس در این جا به معنای درخواست از فرد هم سطح است.
تعیین مرز بین خدا و اسباب در رزق و روزی
در ادامه بند اول دعای ۲۹ صحیفه سجادیه آمده است، "وَ طَمِعْنَا بِآمَالِنَا فِی أَعْمَارِ الْمُعَمَّرِینَ. یکی از معانی آرزوهای دراز این است که وقت زیادی را صرف آن کنیم. از سوالاتی که در اینجا مطرح می شود این است که تا کجا می توانیم توکل کنیم که خدا روزی می رساند و تا کجا می توانیم به اسباب متوسل شویم؟ مرز این دو کجاست؟ برخی می گویند خدا ابا دارد که از اینکه امور بشر را جز از طریق اسبابش پیگیری کند، اما کجا باید به دنبال روزی برویم و کجا باید بگوییم خدا خودش روزی‌رسان است؟ امام صادق (ع) در اصول کافی جلد چهار، این پرسش ها را پاسخ گفته اند.
دعای چه کسانی در مورد رزق و روزی مستجاب نمی شود؟
پنج دسته هستند که دعای آن ها در مورد رزق و روزی مستجاب نمی شود؛ دسته اول کسانی که در خانه می نشینند و می گویند خدایا روزی را بفرست. در بسیاری از حوادث و روایات تقدیر و قضای الهی، موثرتر و مقدم تر از برنامه ریزی افراد است. در کتابی آمده است که روزی همه مقدر شده در قرآن هم به آن اشاره شده است. در آیه ۲۱ سوره حجر آمده است؛ "إِنْ مِنْ شَیْءٍ إِلَّا عِنْدَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ" هیچ چیز نیست مگر آنکه گنجینه های آن نزد ماست و ما آن را جز به اندازه ای معین فرو نمی فرستیم. یعنی ما اندازه روزی را مشخص کرده ایم.
همان طور که در بند ۱۴ دعای ۱۳صحیفه سجادیه نیز آمد است "وَ مَنْ تَوَجَّهَ بِحَاجَتِهِ إِلَی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ أَوْ جَعَلَهُ سَبَبَ نُجْحِهَا دُونَکَ فَقَدْ تَعَرَّضَ لِلْحِرْمَانِ ، وَ اسْتَحَقَّ مِنْ عِنْدِکَ فَوْتَ الْاِحْسَانِ" و کسی که برای حاجتش به یکی از آفریده‌های تو رو کند یا او را به جای تو وسیلۀ رسیدن به نیازش قرار دهد؛ محقّقاً خود را در معرض محرومیت قرار داده و سزاوار از دست رفتن احسان تو گشته است.
شرط طلب روزی از زبان امام سجاد(ع)
امام سجاد(ع) در طلب روزی دو شرط را برای تعیین مرزها مشخص می کنند، اول اینکه اگر حاجت مالی و غیر مالی دارید باید در ابتدا نام خدا به ذهنتان خطور کند و یقین داشته باشید که خداوند، "لا مؤثر فی الوجود الا الله" (حقیقی به جز خداوند نیست) است، دوم اینکه به اسباب توجه نکنید و باور داشته باشید که خداوند روزی رسان است و بعد بروید دنبال اسباب. در این دعا "نُجْحِهَا" یعنی به سرانجام رسیدن. سرانجام رسیدن حاجت را نیز از خدا بخواهید. اسباب نقش میانی دارند، نقش ابتدایی و انتهایی از آن خدا است.
امام صادق (ع) حدیثی دارند که در این جا معنا می یابد، اینکه من برای کسب روزی در همین حد روی خودم حساب کرده و به اسباب متوسل می شوم که فقط و فقط سوار بر اسب می شوم چرا که بقیه آن دست خدا است.
در جای دیگر امام مهدی(عج) می فرمایند: "یا من إذا تضایقت الأمور فتح لنا بابا لم تذهب إلیه الأوهام»." در اینجا "وهم" به معنای تخیل نیست بلکه به معنای بالاترین درجه ای از تنگی است که انسان به آن دچار می شود، در این دعا می فرمایند، بابی باز می شود که هیچ وهمی به آن نرسیده باشد، این اسباب هم تقدیر و مشیت الهی است و ساز و کاری است که خداوند چیدمان کرده است چرا که ابا دارد از اینکه جز از طریق این راه ها روزی را طلب کنیم که البته یکی از این راه ها دعا و توسل است.
یقین صادق به روزی رسانی پروردگار
در ادامه دعای ۲۹ صحیفه سجادیه آمده است، "فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ هَبْ لَنَا یقِیناً صَادِقاً تَکفِینَا بِهِ مِنْ مَئُونَةِ الطَّلَبِ" در اینجا امام سجاد(ع) می فرمایند هبه یا اعطاء کن از روی غیرشایستگی. یقین صادق از روی شایستگی به هیچ کسی تعلق نمی گیرد، یقین صادق از روی دعا، تمنا و توسل تعلق می گیرد. "وَ أَلْهِمْنَا ثِقَةً خَالِصَةً تُعْفِینَا بِهَا مِنْ شِدَّةِ النَّصَبِ." در این جا "ثقه" یعنی بند محکم قلب، اینکه بند محکم قلب خالص باشد و آلوده به وسوسه شیطان نباشد. پروردگارا ما را برکنار کن از رنج دنبال کردن روزی. خدایا یقین صادق را عطاء کن تا در دلمان رئیس و سایرین به واسطه جایگاه و قدرتشان را در روزی رساندن موثر ندانیم.
خدایا قطع کننده غصه روزی هایمان باش به واسطه وعده هایت
"وَ اجْعَلْ مَا صَرَّحْتَ بِهِ مِنْ عِدَتِک فِی وَحْیک"، آن چیزهایی را که در وعده هایت در قرآن تصریح کردی را جعل کن چرا که ما شایستگی نداریم. "وَ أَتْبَعْتَهُ مِنْ قَسَمِک فِی کتَابِک"به واسطه آن قسم های فراوانی که پشت سر هم در کتابت یاد کردی،" قَاطِعاً لِاهْتِمَامِنَا بِالرِّزْقِ الَّذِی تَکفَّلْتَ بِهِ"؛ "لِاهْتِمَامِ" در اینجا به معنای تلاش نیست به معنای هم و غم و غصه است، حضرت در این بخش از دعا می فرمایند، ما غصه روزی فردا را می خوریم پس به واسطه همان وعده هایی که در قرآن دادی، این وعده ها قطع کننده غم و غصه روزی مان باشد چرا که خودت متکفل آن شدی و گفتی روزی را، من می دهم.
تشریح ۲ آیه تکان دهنده
در ادامه دعای ۲۹ صحیفه سجادیه امام سجاد(ع) می فرمایند: "وَ حَسْماً لِلِاشْتِغَالِ بِمَا ضَمِنْتَ الْکفَایةَ لَهُ فَقُلْتَ وَ قَوْلُک الْحَقُّ الْأَصْدَقُ، وَ أَقْسَمْتَ وَ قَسَمُک الْأَبَرُّ الْأَوْفَی : «وَ فِی السَّماءِ رِزْقُکمْ وَ ما تُوعَدُونَ». ثُمَّ قُلْتَ «فَوَ رَبِّ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ إِنَّهُ لَحَقٌّ مِثْلَ ما أَنَّکمْ تَنْطِقُونَ». وعده هایت را مانع قرار بده که من مشغول چیزهایی شوم که خودت تضمین کردی. خودت گفتی، همانا که قولت حق و صدق است و قسم خورده ای در قرآن که قسم تو در کتابت حق و کافی است.
دو آیه ۲۲ و ۲۳ ذاریات تکان دهنده است. در آیه ۲۲ سوره ذاریات که آمده است، " وَفِی السَّمَاءِ رِزْقُکُمْ وَمَا تُوعَدُونَ" چرا در زمین دنبال روزی می گردی؟ رزق شما در آسمان است یعنی در تقدیر رزق و روزی همه موجودات در آسمان چهارم نوشته و تثبیت می شود. اول قسم خوردی به خودت که روزی شما در آسمان است و در ادامه آیه ۲۳ سوره ذاریات آورده ای؛ "فَوَرَبِّ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ إِنَّهُ لَحَقٌّ مِثْلَ مَا أَنَّکُمْ تَنْطِقُونَ" همان طور که حرف زدن برای شما امری بدیهی است، روزی رسان بودن خدا نیز باید برای شما امری بدیهی باشد.
سلسله جلسات مذهبی- فرهنگی ایرنا از آذرماه سال گذشته در روزهای دوشنبه با حضور «محمد رستم پور» پژوهشگر معارف اسلامی و روزهای سه شنبه با حضور «حجت الاسلام و المسلمین علیرضا قبادی» جامعه شناس و کارشناس حوزه دینی بعد از نماز جماعت در نمازخانه سازمان برگزار می شود.