به گزارش روابط عمومی ایرنا، «محمد رستم‌پور» پژوهشگر معارف اسلامی و دکترای علوم سیاسی روزهای دوشنبه در سلسله گفتارهای مذهبی - فرهنگی فرازهایی از صحیفه سجادیه را بیان می کند.

در جلسات گذشته تشریح فرازهای دعای پنجم صحیفه سجادیه به بزرگی، قدر و منزلت وصف ناپذیر، هبه و تقرب الهی، نحسی روزگار و دور ماندن از خاذل های دنیوی و داعی به سمت خدا بودن، اشاره شد. مشروح این فرازها در هفت شماره و با عناوین "چرا باید دعا کنیم؟"، "قدر و منزلتی وصف ناپذیر"، "هبه ای بی انتها؛ فراتر از هبه های دنیوی"، "اطاعت و تقرب، منتهی ثروت و عزت الهی"، "چگونگی در امان ماندن از نحسی روزگار"، "دور ماندن از خاذل های دنیوی در سایه فضل الهی" و "داعی به سمت خدا باشید" در تارنمای روابط عمومی ایرنا منتشر شد.

همچنین تشریح دعای هشتم صحیفه سجادیه در سه شماره با عناوین "ترس از فتنه فرزند و سوء ولایت"، "پرهیز از خیانت و گمان بد به دیگران" و "پرهیز از عُجب، اسراف و ضرورت دعا برای همگان" در تارنمای روابط عمومی قرار گرفت.

تشریح دعای ۲۹ صحیفه سجادیه نیز که به یقین قلبی داشتن به روزی دهنده اصلی و دوری از طلب روزی از روزی‌خواران اشاره دارد با عنوان "دوری از طلب روزی از روزی‌خواران" در خروجی روابط عمومی ایرنا منتشر شد.

دعای ۱۳ صحیفه سجادیه نیز به دعا کردن برای حوائج و همچنین آداب درست دعا کردن می پردازد، شماره اول تشریح این دعا با عنوان "دعایی برای طلب حاجت و آداب آن" در تارنمای ایرنا منتشر شد آنچه در ذیل می آید ادامه مشروح این دعا است: 

خدایی که از همگان بی نیاز است

دعای ۱۳ و ۵۲ صحیفه سجادیه، دعا برای طلب حاجات است با این تفاوت که توصیه شده برای طلب حاجت برای نخستین بار دعای ۱۳ و برای اصرار در طلب حاجت دعای ۵۲ خوانده شود. ۵۴ دعای دیگر این کتاب دارای موضوعات مختلف است، دعاهایی که حضرت سجاد(ع) در زمان هایی که به یاد مرگ می افتاد، به وقت بیداری، بعد از نماز یا  دعا در وقتی که به ایشان ستم می شد، می خواندند.

در بند ۱۱دعای ۱۳ آمده است؛ "تَمَدَّحْتَ بِالْغَنَاءِ عَنْ خَلْقِکَ وَ أَنْتَ أَهْلُ الْغِنَی عَنْهُمْ" (وجودت را به بی‌نیازی از همۀ آفریده‌ها ستوده‌ای و حضرتت به بی‌نیازی از آن‌ها شایسته است) در این دعا حضرت سجاد(ع) می فرمایند، ای خدا تو مستغنی از بندگانت هستی و اهلیت این را داری که مستغنی از بندگانت باشی.

بند ۱۲ این دعا نیز دو معنا دارد؛  وَ نَسَبْتَهُمْ إِلَی الْفَقْرِ وَ هُمْ أَهْلُ الْفَقْرِ إِلَیْکَ ( آفریدگان را نیازمند خویش خوانده‌ای و آنان را سزاست که نیازمند تو باشند) یک معنا اشاره دارد به اینکه تو به مخلوقاتت فقر دادی که البته آن ها واقعا به درگاه تو فقیرند و معنای دوم این است که مخلوقاتت را به فقر کشاندی و مرتبا آن ها را دچار خلاءهایی کردی و نیازهایی در زندگی آن ها بوجود آوری تا به سمت تو باز گردند.

در بند ۱۳ این دعا، "حاول" به معنای تلاشگری است. "فَمَنْ حَاوَلَ سَدَّ خَلَّتِهِ مِنْ عِنْدِکَ وَ رَامَ صَرْفَ الْفَقْرِ عَنْ نَفْسِهِ بِکَ فَقَدْ طَلَبَ حَاجَتَهُ فِی مَظَانِّهَا وَ أَتَی طَلِبَتَهُ مِنْ وَجْهِهَا."(آفریده‌ها را به نیازمندی نسبت داده‌ای و آنان هم بی ‌چون و چرا نیازمند به تو هستند) 

کسی که ۱۰۰ در صد نیاز خود را از طریق تو تامین کند، کسی که ادای فقر و دفع فقرش را از خودش به سمت تو حرکت دهد حاجتش را در جای خودش خواسته است.

مرز بین توسل و اسباب کجاست؟

بند ۱۴ دعای ۱۳ صحیفه سجادیه مرز بین توسل و اسباب برای طلب حجت را بیان می کند. " وَ مَنْ تَوَجَّهَ بِحَاجَتِهِ إِلَی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ أَوْ جَعَلَهُ سَبَبَ نُجْحِهَا دُونَکَ فَقَدْ تَعَرَّضَ لِلْحِرْمَانِ ، وَ اسْتَحَقَّ مِنْ عِنْدِکَ فَوْتَ الْاِحْسَانِ. ( هر کس که حاجت خود نزد یکی از بندگان تو برد و او را سبب کامیابی خویش پندارد، خود را در معرض ناامیدی گذاشته است و می‌سزد که از نعمت تو بهره‌ای نبرد.)

این بند از بندهای دعای ۱۳ جدی است چرا که مرز توسل و اسباب را مشخص می کند. همیشه در تشخیص مرزها اشتباه می کنیم که نحوه تشخیص درست مرز بین توسل و اسباب در بند ۱۴ تشریح شده است. اگر کسی که حاجتی برایش پیش آمده در همان ابتدای نیاز، به فکر خلق خدا باشد، خود را در معرض حرمان قرار داده است و به حاجتش نمی رسد. دست زدن به اسباب باید در میانه دعا باشد.

در این بند "ناجح" به معنای کسی است که به خط پایان می رسد و کار را به سرانجام می رساند. اسباب دعا "نجح" نمی‌آورد؛ باید "نجح" را از خدا بخواهی و کسی که غیر از این راه برود خودش را در معرض از دست دادن قرار داده است. چنانچه به درگاه خدا متوسل نشوید و به خلق او متوسل شوید، نه تنها به حاجت خود نمی رسید بلکه به گفته خداوند، مستحق این هستید که اصلا به شما احسان نشود و بروید حاجت خود را از کسی که فکر می کنید از خدا موثرتر است، بخواهید.

امام سجاد(ع) از بند اول تا ۱۴ دعای ۱۳ تنها به توصیف و ثنای الهی می پردازد آن هم در طلب حاجت، از بند ۱۵ حاجت خود را می طلبد.

وقتی نفس در طلب حاجت وسوسه می‌شود

در بند ۱۵ آمده است" اللَّهُمَّ وَ لِی إِلَیْکَ حَاجَةٌ قَدْ قَصَّرَ عَنْهَا جُهْدِی ، وَ تَقَطَّعَتْ دُونَهَا حِیَلِی ، وَ سَوَّلَتْ لِی نَفْسِی رَفْعَهَا إِلَی مَنْ یَرْفَعُ حَوَائِجَهُ إِلَیْکَ ، وَ لَا یَسْتَغْنِی فِی طَلِبَاتِهِ عَنْکَ ، وَ هِیَ زَلَّةٌ مِنْ زَلَلِ الْخَاطِئِینَ ، وَ عَثْرَةٌ مِنْ عَثَرَاتِ الْمُذْنِبِینَ" (خدایا، مرا از تو خواسته‌ای است که خود از برآوردن آن ناتوانم و چاره‌جویی آن نتوانم، و نفسم مرا وسوسه می‌کند که برآوردن آن خواسته را از کسی خواهم که او، خود، نیاز از تو خواهد و در خواسته‌اش از تو بی‌نیاز نباشد؛ و این، خود لغزشی بود از لغزش‌های خطاکاران، و زمین‌خوردنی چون زمین‌خوردن گنهکاران)

خدایا حاجتی دارم که زورم به آن نمی رسد و طاقتم طاق شده و کم آورده ام، هر حیله ای کردم که البته حیله در عربی به معنای تدبیر است؛ نه تنها حاجتم برآورده نشد، بلکه  نفسم نیز من را وسوسه کرد که حاجت را از کسی بخواهم که اتفاقا او حاجت هایش را  نزد تو می آورد. کسی که من از او حاجتم را خواستم در نیازهای خودش مستغنی از تو نیست و من حماقت می کنم و می دانم که خطاکارها این کار را می کنند و تو را فراموش کردند.

در حدیثی آمده است که خداوند می فرمایند؛ به عزت و جلالم سوگند ناامید می کنم کسی که مخلوق را بر من اولویت قرا دهد در توسل و حاجت طلبی. کسی که امیدش به مخلوق باشد در حالی که مخلوق هم در طلب خود مستغنی از خداوند نیست و نیازمند است، اما نفسم من را این گونه تخسیر کرد اما تو من را بیدار کردی و متذکر شدم که اسباب ها تاثیری ندارند، این تذکر نیز از سوی تو بود که به من توفیق روا داشتی. این توفیق که بیدار شوم نیز خواست تو بود تا از گناه و غفلت رهایی یابم. باید تمرین کرد که در طلب حاجت ها اول و آخر خدا و در میانه دعا از اسباب استفاده کنیم. 

در حدیثی امام صادق(ع) می فرمایند؛ من در طلب رزق این قدر به اسباب متوسل می شوم که فقط سوار اسبم می شوم. در حدیث دیگری آمده است که ۶ دسته هستند که دعای آن ها برآورده نمی شود، کسی که در خانه نشسته و می گوید روزی ما را بفرست در حالی که تو باید بروی دنبال روزی حلال. امام حسن عسگری(ع) حدیث بسیار خیلی خوبی دارند، می فرمایند: روزی ضمانت شده، تو را از تکالیفی که داری باز ندارد. 

توسل به درگذشتگان

در بیان احادیث و روایات برزخ مثل سالن انتظار است، کسانی که از دنیا رفته‌اند در بزرح منتظر تعیین تکلیف و رسیدگی به حساب خودشان هستند بنابراین امکان ادای تکالیف و اضافه کردن چیزی از ناحیه خود به پرونده شان وجود ندارد. بر طبق بیان امام صادق (ع) به میزانی که تقوا و ایمان داشته باشید امکان سر زدن به دنیا وجود دارد، در حدیثی از امام کاظم(ع) آمده است برخی هر روز و برخی هر دو روز به دنیا سر می زنند اما به صورت مشخص آن هایی که هفتگی سر می زنند از ظهر پنجشنبه تا ظهر جمعه است.

براساس روایات و احادیث برخی نتیجه گرفتند که توسل کردن به آن ها بخصوص کسانی که به لحاظ تقوا و ایمان دستشان باز است، درست است. کسی که به شهادت رسیده به  دلیل مقام بلند و رفیعش در نزد خداوند، می توان به او توسل کرد یا به کسانی که در دنیا اهل ایمان و تقوا بودند. براین اساس توصیه شده به رفتگان خود بویژه افراد متقی، یاسین و صدقه هدیه کنید چرا که آن ها به واسطه بودن در بزرخ، هدیه شما را دریافت و گره و حاجت شما را بر طرف می‌کنند.

سلسله جلسات مذهبی- فرهنگی ایرنا از آذرماه سال گذشته در روزهای دوشنبه با حضور «محمد رستم پور» پژوهشگر معارف اسلامی و روزهای سه شنبه با حضور «حجت الاسلام و المسلمین علیرضا قبادی» جامعه شناس و کارشناس حوزه دینی بعد از نماز جماعت در نمازخانه سازمان برگزار می شود.